İşletme Yaşam Döngüsünün Aşamaları

Yeni bir işletme de olsanız, bir süredir çalışıyor da olsanız, değişimin beş döngüsünü öğrenmeniz akıllıca olacaktır; başlangıç, büyüme, olgunluk, geçiş dönemi ve intikal. Her tür işletme bu aşamaların birkaçından veya tamamından geçebileceğinden, bu döngü küçük fiziksel mağazalar ve online mağazalarda da aynı şekilde geçerlidir.

Neden kendi işletmenizi kurmak istiyorsunuz? Ailenizin ek gelire ihtiyacı olabilir ya da mevcut işinizden memnun olmayıp kendi işinizi yapmak istiyor olabilirsiniz. İster gereklilik ister kişisel istek olsun, yeni bir işletme kurmadan önce yeteneklerinizi, uzmanlığınızı ve almak istediğiniz riskin seviyesini değerlendirmeniz gerekir. Bu bir aile şirketini devralmak zorunda kalan kişiler için de geçerlidir.

Türkiye’de istatistiklere göre, küçük işletmelerin sadece %20'si varlıklarını beş yıldan uzun bir süre devam ettirebiliyor. Beklendiği üzere işletmeler ilk birkaç yıl zorlandıktan sonra daha başarılı olabiliyor ve hayatta kalma şansları artıyor. Bu istatistikler üretim, perakende, gıda hizmetleri, oteller ve inşaat sektörü gibi çeşitli alanlarda doğruluğunu koruyor.

Potansiyel bir işletme sahibi olarak bu süreçten neler bekleyebileceğinizi öğrenmeniz gerekir. Ve unutmayın, sahne ne olursa olsun şirketinizin performansını değerlendirmeniz ve rekabetin içinde kalmak ve başarılı olmak için elinizden gelen her şeyi yapmanız gerekir. Her aşama işletme sahiplerinin işletmelerini korumak üzere üstesinden gelmek durumunda oldukları yeni zorluklar ve bununla beraber yeni büyüme ve gelişim olanaklarıyla birlikte gelir.

Başlangıç

İşletmenizi kurmadan önce, bu işletmeyi kurma ve çalışır hale getirme süreçlerinde ne kadar paraya ihtiyacınız olacağı konusunda gerçekçi bir hesap yapmalısınız. İşletme kurma maliyetleri envanter, ofis, ekipman, beklenen vergi maliyetleri ve çalışanların ücretleri gibi kalemlere yayılabilir. Bir konuda hırslı olmak (restoran, güzellik salonu, teknik servis veya inşaat şirketi sahibi olmak) bu tür bir işletme kurduğunuzda başarılı olmanızı garanti etmeyecektir. Bir işletmeyi kurmak için gereken zaman genellikle işletme tipine ve konuma göre değişir. İşletme tek kişiyle kurulacaksa ve kredi kullanılması gerekmiyorsa bir veya iki ay gibi kısa bir zamanda faal duruma geçilebilir. Personel çalıştıracak ve kurulum fonu gerektirecek nispeten büyük bir şirket ise böyle bir şirketi çalışır hale getirmek bir yılı bulabilir.

İlk aşamada piyasayı ve piyasadaki rekabeti araştırmak, bir [iş planı] oluşturmak ve [gerekli fonları temin etmek] önemlidir.

İlk kez işletme kuracak kişiler takip etmeleri gereken temel adımları öğrenmek durumundadır.

• Piyasayı ve piyasadaki rekabeti araştırın. Ana rakiplerinizin ve ideal müşterilerinizin kimler olacağını tespit edin. Bunu olası müşterilerinizle telefonda veya yüz yüze yapacağınız görüşmelerde, online anketlerde veya odak gruplarında alabileceğiniz geri bildirimlerle araştırabilirsiniz. Olası müşterilerinize belirli bir ürünü veya hizmeti neden satın aldıklarını, rakibiniz olacak şirketlerin ürünleriyle ilgili sevdikleri ve sevmedikleri yönleri ve şirketinizin piyasaya sürmeyi planladığı ürün için ne kadar ücret ödeyebileceklerini onlara sorabilirsiniz
• Ne satacağınızı belirleyin. Sunacağınız spesifik ürüne veya hizmete ya da ürün-hizmet paketine ve bunu rakiplerinizinkinden nasıl farklılaştırabileceğinize odaklanın. Rakiplerinizle aynı ürünleri veya hizmetleri satsanız bile konumunuz, müşteri hizmetleriniz veya mağazanızda oluşturduğunuz müşteri tecrübesi açısından da rakipleriniz arasında fark yaratabilirsiniz
• Bir iş planı yazın. [İş planı] işletmenizin geleceğini belirleyen bir yol haritasıdır ve genellikle işletmenizin birinci, ikinci ve üçüncü yıllarında gerçekleştirmesi gereken hedefleri içerir. Faaliyetlerinize başlamak için dışarıdan yatırımcı desteğine ihtiyaç duyarsanız yatırımcılar öncelikle iş planınızı ve [Finansal Tablolarınızı] incelemek isteyeceklerdir.
• Finansal hedefler belirleyin. Yatırım yapmanız, kredi almanız ve harcamanız gereken, ayrıca ilk yılınızda kazanabileceğiniz para miktarlarını tam olarak belirleyin. Bazı işletmeler ilk birkaç yıllarında itibarlarını ve müşteri tabanlarını oluşturur, bu süreçte kârlılığı ikinci plana atarlar. Bu süreç boyunca maliyetlerinizi karşılamak için bir planınız olması gerekecektir.
• Ortaklık seçeneğini değerlendirin. Kendi işletmenizi kurabilecek fonunuz veya uzmanlığınız yoksa sizinkileri tamamlayıcı yetenekleri veya yatırım yapacak kaynakları olan başka biriyle ortaklık kurmayı düşünebilirsiniz. Olası bir ortaklık zamanla gelişebilir ve işletme kurma maliyetiniz ortağınızdan gelecek fonlarla karşılanabilir. Diğer bir olasılık da, işletmesini gelecekte satmayı düşünen bir işletme sahibinin sizi işe alması ve aşamalı bir satın alma sürecinde şirketi satın almanızı teklif etmesidir. İşletme sahibi peşin satış için sizden ödeme talep etmek yerine, bir çalışanı olarak belirli bir süre yatırım yapabilmeniz amacıyla size işletmesinden hisse verebilir. Bu yaşı ilerlemekte olan bir işletme sahibinin işletmesinin geçiş dönemi için uygun bir çözüm olmakla beraber, hem işletme personelinin geleceğini hem de işletme sahibinin emekliliğini güvence altına alabilir.
• Finansman sağlayın. İşletmenizi kurmak için [parasal kaynak elde etmek] üzer küçük işletme kredilerinden kitlesel fonlama kampanyalarına kadar kullanabileceğiniz birçok yol vardır.
• İşletmenizi kurun. Firmanız için bir ticari ünvan seçin ve [ticari kuruluşunuzu oluşturarak] .işi resmiyete dökün. İşletmenizi sicile geçirmeniz, vergi numaralarınızı, izinlerinizi veya lisanslarınızı almanız da gerekebilir. Ayrıca ticari markanızı tescil ettirmeniz, telif hakları veya patentler almanız da gerekebilir. İşletmenizin parasal kaynaklarını yönetmek üzere bir [banka hesabı] da açabilirsiniz.
• İşe personel alın. İşletmenize personel alırsanız bu alımları resmi çalışma kanunlarına uygun bir şekilde yapmanız, bunun için de [çalışanları yönetme] ile ilgili konulara hakim olmanız gerekecektir. T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının internet sitesi çalışma kanunları hakkında detaylı bilgiler için kullanılabilecek iyi bir kaynaktır.
• Müşteri tabanınızı oluşturun. İşletmeniz faaliyetlerine başladığında müşteri tabanınızı oluşturmaya odaklanacaksınız. Kusursuz müşteri hizmetleri sağlayarak ve yeni müşterilerinize özel indirimler ve teşvikler sunarak bunu yapabilirsiniz. Pazarlama kampanyaları da bu konuda size yardımcı olabilir ve bu kampanyaları basılı indirim kuponları vermek ya da bir ürün fiyatına iki ürün vermek gibi basit bir şekilde dahi yapabilirsiniz.
• Ürününüzü veya hizmetinizi pazarlayın. Yeni işletmenizin promosyonunu yapmak ve işletmeniz hakkında farkındalık oluşturmak sizin için önemli olacaktır. Bunu sosyal veya sektörel organizasyonlara hitap eden bir internet sitesi, sosyal medya hesapları ve pazarlama faaliyetleri üzerinden çalışabilirsiniz. Bütçeniz varsa [reklam] kampanyası yapmayı değerlendirebilirsiniz. Bu kampanyayı internette, yerel gazetelerde veya ideal müşterilerinizin göreceklerini düşündüğünüz herhangi bir diğer mecrada yapabilirsiniz.
• İşletmenize giren ve çıkan nakit varlıkları takip etmek [nakit akışları] işletmenizin yönetimi açısından kritik önem taşır. Beklenmedik iş maliyetleri, işletme sahiplerini tedarikçilere ve personeline ödeme yapamaz hale getiren nakit darboğazlarına sokabilirler.

Büyüme

İşletmeniz kuruluş aşamasında önemli kilometre taşlarına ulaştı ve satış hedeflerini yakaladıysa büyüme fırsatlarını incelemeye geçebilirsiniz. İşletmeniz için gerekli müşteri tabanını oluşturmanızın ve ürününüzü veya hizmetinizi tanıtmanın ardından satışlarınızı ve operasyonlarınızı büyütmenin yollarını arayabilirsiniz.

Büyüme aşamasında işletmeniz para kazanmaya, başabaş noktasına yaklaşmaya başlayabilir, hatta kârlı duruma geçebilir ve kârlılığını yükseltebilir

Ürününüz veya hizmetiniz iyi satıyorsa işletmenizi büyütmek için daha fazla fon elde etmek üzere yatırımcılardan destek aramaya başlayabilirsiniz. Yeni ekipmana yatırım yapmanız, daha fazla personeli işe almanız veya en başarılı ürünlerinizi veya hizmetlerinizi daha geniş kitlelere ulaştırmanız gerekebilir. Satışları iyi olmayan ürünlerinizi ve hizmetlerinizi de piyasadan çekmenin veya geliştirmenin zamanı gelmiş olabilir.

İşini Yeni Kuranlar aşaması boyunca işletme yönetimindeki en büyük yük, işletmenin sahibi olarak sizde olabilir. İşletmeniz büyüyorsa günlük işlerin yürütülmesi için işe personel alıp onları eğitme imkanınız olabilir. Bu sayede işletmenizi tanıtmaya ve diğer görevlerinize daha fazla zaman ayırabilirsiniz.

Bu aynı zamanda beklenmedik aksaklıklar için maddi yönden hazırlıklı olmanız veya karşınıza çıkacak fırsatlara yatırım yapabilmeniz için [acil durum fonunuza] daha fazla yatırım yapmak için iyi bir zaman olabilir.

Olgunluk

İşletmeniz kurulduktan birkaç yıl sonra, daha dengeli ve kârlı olduğu bir olgunluk dönemine girebilir. Bu, bir işletmenin yaşam döngüsünün üçüncü aşamasıdır.

İşletmenizi ilk kurduğunuzda kendiniz için sınırlı bir maaş belirlemiş olabilirsiniz. Şimdi işletmenin sahibi olarak muhtemelen şirketten düzenli bir maaş almaya başlayabilirsiniz.

Olgun işletmelerin, ürün gamlarını yeni veya mevcut pazarlarda piyasaya sürmelerini sağlayan güçlü bir marka bilinirlikleri ve sadık ya da büyüyen bir müşteri tabanları olmalıdır

Bu noktada siz uzun vadeli hedeflerinize odaklanırken çalışanlarınız günlük operasyonları yürütebilir.

Geçiş

Geçiş aşaması şirketin değişimi sindirmesi gereken bir dönemi temsil eder. Geçiş aşaması pozitif veya negatif olabilir ve aşağıdakiler gibi birçok faktörden kaynaklanabilir:

• Azalan satışlar
• İşletmeyi etkileyen, değişen pazar şartları
• Müşterilerin tercihlerinde değişiklik
• Bir hızlı büyüme fırsatı
• Kişisel bir gelişme

Bazı işletmeler için yakın konumda faaliyete başlayan büyük bir rakip veya ürünlerin ya da hizmetlerin daha az tercih edilmesi, satışların azalmasına sebep olabilir. Bu tür tehditlerle karşılaştığınızda müşterilerinizi elde tutmanın ve yeni müşteri kazanmanın yollarını bulmanız gerekir.

Geçiş aşaması muazzam bir büyüme dönemi de olabilir. İşletmeniz iyi tanınır bir hale geldiğinde çok daha büyük şirketlerle veya müşteri gruplarıyla bir araya gelme imkanınız olabilir. Sizden daha büyük bir şirketten veya ulusal bir mağaza zincirinden sipariş almadan önce, aldığınız diğer taleplerle birlikte bu talebe de yanıt verebilir durumda olduğunuzdan emin olun. Küçük bir şirket büyük bir sipariş aldığında bu, büyümesi ve kendi bilinirliğini artırması için bir olanak olabilir. Bu durumun tersine, talebi karşılayamıyorsanız bu durum itibarınıza ve işletmenize zarar verebilir.

Üretim ve satış ekiplerine yatırım yapmak için ekstra kaynağa ihtiyacınız olabilir ancak satışların faydasını elde etmeye başlamanız ayları bulabilir. Hızlı bir büyüme dönemini hasarsız atlatmanız gerekiyorsa bu büyük çaplı para çıkışlarını ve girişlerini yönetmek oldukça zor olabilir.

Uzun vadeli hedeflerinize yönelik olarak geçiş dönemindeki gelişmelere vereceğiniz yanıtları belirlemek amacıyla [taktiksel planlar] oluşturmaya odaklanabilirsiniz. Taktiksel bir plan işletmenizin güçlü ve zayıf yanlarını, ayrıca yüz yüze olduğu dış tehditleri ve fırsatları dikkate alacaktır, bu da problemlere ve fırsatlara çözümler getirmenizi sağlayabilir. Bu çözümlerin her biri bu uzun vadeli hedeflerinizi gerçekleştirmenize yardımcı olabilir.

İntikal

Bir işletmenin yaşam döngüsünün son aşaması, işletme sahibinin şirketini kapatma, satma veya bir halefe devretme konusunda karar verdiği dönemdir.

İş sahipleri çeşitli sebeplerle işi bırakmaya karar verebilirler. Yeni bir şey denemek isteyebilirsiniz, işletmeniz zayıflıyor olabilir veya kişisel ya da sağlığınızı ilgilendiren sorunlarla başa çıkmanız gerekiyor olabilir. Ya da işletmeniz oldukça başarılı olabilir ve şirketinizi oldukça iyi bir fiyata satarak emekli olmaya karar verebilirsiniz.

Küçük işletme sahipleri için halefler genelde bir aile bireyi, bir arkadaş veya işletmeyi devralmak isteyen bir çalışan olur. Ancak, şirketinizi tanımadığınız birine de satabilirsiniz.

Bu kişiye işletmenizin tamamını satabilir veya günlük işlere dahil olmasanız da işletmenin bir kısmına sahip olmaya devam ederek, şirketin elde ettiği kârdan pay alabilirsiniz. Bazı işletme sahipleri geçiş döneminde şirkette kalmayı ve şirketin yeni sahibine eğitim vermeyi kabul ederler.

Satış süreci işletme türüne ve işletmenin nerede olduğuna göre değişebilir, ancak genellikle birkaç adımdan oluşur

1. İşletmenin değerini belirleme. İşletmenin varlıklarına ve satışlarına göre değerini belirleyin. Küçük bir işletmenin değeri yıllık satışlarının birkaç katı olabilir, ancak bu değer bu durumun ayrıntılarına göre değişiklik gösterebilmektedir. Bu konuda ne yapacağınızdan emin değilseniz, şirketinizin değerini belirlemesi için bir profesyonel kişiden ya da kuruluştan hizmet alabilirsiniz. Benzer işletmeleri değerlendirme konusunda tecrübesi olan ve bu tecrübeyi değerleme işinde kullanabilecek bir profesyonel birey arayın. İşletmenizin değerini kendiniz belirliyorsanız süreçte tamamlamanız gereken bazı adımları gözden geçirin
2. Finansal belgelerinizi hazırlama. Potansiyel alıcılar işletmenin finansal durumunu ve satış geçmişini daha iyi anlayabilmek için işletme kayıtlarınızı, [finansal tablolarınızı] ve vergi iadelerinizi incelemek isteyecektir. Belgelerinizin tümünün hazır olduğundan ve doğru veriler içerdiğinden emin olun
3. Potansiyel alıcılar bulma. İşletmenizi satmak istediğinizi internette veya yerel yayınlarda duyurabilirsiniz. İşletmelerini satan kişileri potansiyel alıcılarla bir araya getiren ve karşılığında satış fiyatı üzerinden yüzde alan aracılarla da çalışabilirsiniz.
4. Finans süreçlerinizi düzene koyma. İşletmenizin alıcısı satın alma için muhtemelen kredi kullanacaktır. Alıcının satış fiyatını size taksitler ve bunlara işleyen faizlerle birlikte zamana yayarak ödemesine izin vererek, alıcıya borç verme durumunda da kalabilirsiniz. [Satıcı finansmanı] önemli olabilir çünkü alıcıya ve kredi verenlere işletmenin geleceğine inandığınızı gösterir.
5. Satış şartlarını müzakere etme. Parasal işlerde sık sık karşılaşıldığı üzere, alıcının satış fiyatı ve anlaşmanın koşullarına dair pazarlık edeceğinden emin olabilirsiniz. Satıştan önce tüm detayların gözden geçirilmesi adına, daha önce küçük işletmelerin satışlarını gerçekleştirmiş olan profesyonel kişilerle birlikte bir hesap uzmanından ve bir avukattan destek alabilirsiniz.
6. Satışı tamamlama. Alıcıyla anlaşmaya vardığınızda, şirketin yönetimini ve mülkiyetini alıcıya veren yasal sözleşmeleri imzalayarak satışı resmileştirme aşamasına geçilebilir. Bu sözleşmeleri yazmak ve anlamak zor olabilir, bu son adımda avukatınızın rol alması faydalı olacaktır.

Şirketinize alıcı bulamazsanız veya potansiyel alıcılarınız istediğiniz fiyatı veremiyorsa, şirketinizi ücretsiz olarak bir aile bireyine, arkadaşınıza veya çalışanınıza devredebilirsiniz. Şirketinizde kısmi bir mülkiyeti sürdürebilir, şirketin elde ettiği gelirden pay alabilirsiniz.

Ya da şirketiniz zayıflama dönemindeyse ve faaliyetlerini ancak kısa bir zaman daha sürdürebileceğine inanıyorsanız, satmak veya devretmek yerine şirketi kapatabilirsiniz

Bir şirketi kapatmak, şirketin fazla borcu yoksa oldukça basit bir süreçtir. İşletmenin varlıklarını satabilir ve sözleşmelerini sonlandırabilirsiniz. İşletmenizin tüzel kişiliği varsa bunu feshetmek için resmi makamla bir evrak süreci yürütmeniz gerekebilir. Bu tüzel kişiliği resmi olarak feshetmezseniz resmi dosya ücretleri veya vergiler ödeme zorunluluğunuz devam edebilir.

Şirketinizin borcunu ödeyemez durumda iseniz, bu ödemeleri zamana yaymak üzere kredi alabilir veya şirketinizi daha düşük bir fiyattan satabilirsiniz. Borcun miktarıyla birlikte işletmenin ve sizin finansal durumlarınıza bağlı olarak [iflas] vermek de bir seçenek olabilir.